Polecam parę użytecznych źródeł open access z
dziedziny kultury, znajdziecie tam również artykuły na temat klubokawiarni i
podobnych inicjatyw.
środa, 22 lutego 2012
artykuły naukowe
Jakubowski
opisuje wybrane krakowskie kawiarnie, gromadzące miejską inteligencję od końca
XVIII wieku do lat 90 XX stulecia. Pierwsze lokale pojawiły się w Krakowie w
drugiej połowie XVIII wieku, zyskały jednak popularność dopiero gdy przejęły je
cukiernie. Lata 80 XIX wieku to lata rozwoju “kawiarni artystycznych”,
kluczowych dla mitu krakowskiej cyganerii. Postęp przemysłu kawiarnianego
zachamowały II wojna światowa oraz upaństwowienie prywatnych przedsiębiorstw w
latach 50 XX stulecia. Dopiero ostatnia dekada ubiegłego wieku przyniosła
ponowne ożywienie tej branży.
W. Scott Haine, 'CafeFriend': Friendship and Fraternity in Parisian Working-Class Cafes, 1850-1914.
[2]
W. Scott Haine, opierając się na policyjnych
raportach, zeznaniach sądowych i archiwach cywilnych, udowania ogromną rolę
społeczno-kulturalną paryskich kawiarni w latach 1850-1914. Stawia tezę, iż jako
miejsca odzwierciedlające strukturę społeczną, dawały one obfity zbiór
możliwych wyborów w obszarze relacji mięczyludzkich, idei, środowisk. Dlatego
właśnie, stały się miejscami, z których wywodzą się rewolucje artystyczne i
polityczne. To w nich toczyło się życie toważyskie, a “kawiarniane przyjaźnie” były
ważnym zjawiskiem społecznym. Autor poddaje rewizji podział F. Tonnies’a na relacje
Gemeinschaft (emocjonalne) i Gesellschafts (formalno-rzeczowe), sugerując, iż w
przypadku dziewiętnatowiecznych kawiarni, nie stanowią one wobec siebie
opozycji, gdyż posługiwano się oboma rodzajami.
[1]
Jakubowski,
Krzysztof (2011). Kawiarnie Krakowa [dok. elektr.]. Spacerownik. Krakowskie Kawiarnie [w:] Gazeta Wyborcza nr 144 z 22.06.2011. http://szukaj.wyborcza.pl/Archiwum/1,0,7430116,20110622kr-odj,kawiarnianym_szlakiem,zwykly.html[odczyt: 12.02.2012].
[2]
Scott Haine, W.
(1992). 'Café Friend': Friendship and
Fraternity in Parisian Working-Class Cafes, 1850-1914 [dok.elektr.]. Journal of Contemporary History vol 27
no 4 (Oct., 1992). http://www.jstor.org/pss/260944?searchUrl=%2Faction%2FdoAdvancedSearch%3Fq0%3Dcafe%26f0%3Dall%26c1%3DAND%26q1%3Dfriend%26f1%3Dall%26wc%3Don%26Search%3DSearch%26sd%3D%26ed%3D%26la%3D%26jo%3D&Search=yes[odczyt: 12.02.2012].
Przegląd klubokawiarnianego świata - prowincja
Fenomen klubokawiarni i „kawiarni
obywatelskich” kojarzy się z Warszawą, Krakowem, Łodzią, Wrocławiem, gdzie dzięki
istnieniu uniwersytetów i możliwości rozwoju zawodowego gromadzony jest
kreatywny kapitał ludzki. To „wielkie miasto” staje się dziś centrum rozwoju
cywilizacji. Żyjąca tam inteligencja, artyści, animatorzy kultury, chcą aranżować
miejsca sprzyjające dialogowi, awangardowej twórczości, pobudzać społeczeństwo
do debaty obywatelskiej. Prężnie działające lokale wspólnie organizują
alternatywny model uczestnictwa w kulturze, będący niezwykle ważnym elementem
tkanki miejskiej. Istnieją jednak również przykłady powstawania niezwykle
aktywnych klubokawiarni poza dużymi ośrodkami. Mają one silne oddziaływanie nie
tylko na najbliższą okolicę, ale często ich wpływ jest widoczny w całym województwie.
Alkierz w Supraślu
- jedno z najsłynniejszych przedsięwzięć jest. Znajduje się koło Białegostoku,
działa od 2006 roku. Jak podkreśla właściciel, Jacek Łasiewicki, dla lokalu ważne
są sezony i długie weekendy, gdyż głównie utrzymuje się z gości z Warszawy i
Białegostoku. Jest to jednocześnie restauracja, kawiarnia, pub, klub muzyczny,
kafeteria i galeria. Miejsce współpracuje z Teatrem Wierszalin i bierze udział
w większości wydarzeń kulturalnych w mieście. Swoim niepowtarzalnym klimatem
przyciąga wielu znanych artystów. Pełni też rolę nieformalnego domu kultury,
otwartego na wszelkie ciekawe pomysły i inicjatywy. Alkierz stał się marką, która
promuje Supraśl w całej Polsce.
Muzyczna Owczarnia w Jaworkach, koło Szczawnicy. Lokal skupia się na alternatywnej działalności
koncertowej. Można tu posłuchać m.in. współczesnego jazzu, blusa i muzyki
tradycyjnej, w wykonaniu najwybitniejszych artystów polskich i zagranicznych.
Ponadto organizowane są Letnie Warsztaty Muzyczne ze znakomitymi
instrumentalistami. Z racji lokalizacji, w samym centrum Pienin, miejsce
oferuje też noclegi. Przy Owczarni założono stowarzyszenie, które wspiera jego
działalność.
Bogart z Gomunic w
Łódzkim. Lokal wyróżnia się niecodziennym wystrojem oraz bogatą ofertą dań, w
tym również przysmaków z różnych stron świata. Organizowane koncerty są bardzo
różnorodne – od tanga poprzez, rock, jazz, poezję śpiewana, aż po muzykę
popularną. Miejsce przyciąga znanych artystów i gości z całej Polski.
Przegląd klubokawiarnianego świata - Łódź
Najciekawszą inicjatywą w Łodzi, która choć istnieje dopiero od 2010
roku ma ogromne znaczenie kulturotwórcze dla miasta, jest kawiaria Owoce i Warzywa. Właściciele, Ania Marczyk i Michał Sobolewski stworzyli lokal o
wystroju nawiązującym do wzornictwa lat siedemdziesiątych, w którym odbywają się
koncerty muzyki alternatywnej, wernisaże, spotkania tematyczne, pokazy filmów.
Jednym z zadań kafejki jest także promowanie młodych polskich artystów-designer’ów,
dlatego przy barze znajduje się specjalna gablota z wyrobami projektantów.
Przegląd klubokawiarnianego świata - Wrocław
Najaktywniejszą klubokawiarnią wrocławską
jest funkcjonująca od 2006 roku Literatka, która organizuje przede wszystkim
spotkania z autorami, ale także dyskusje tematyczne i koncerty.
Warta wspomnienia jest także
inicjatywa BlaBla cafe, czyli miejsce dla mam i dzieci. Pomysłodawczynie, Magda
Dubas i Ula Czarska stworzyły przytulne i przystosowane miejsce dla rodziców z
maluchami w różnym wieku, oferujące szereg ciekawych warsztatów i kursów
tematycznych (np. języki obce dla niemowlaków), a także kompleksowe centrum
informacji w postaci niezwykle rozbudowanej strony internetowej.
Ponadto prężnie działają: La Luz, Włodkowica
21, Film Jazz Cafe, Puzzle, Esencja.
niedziela, 19 lutego 2012
Przegląd klubokawiarnianego świata - Warszawa
Warszawa jest zdecydowanym liderem jeżeli
chodzi o działalność klubokawiarni.
Najbardziej popularne są:
Chłodna 25 - Odbywają się tu wystawy, spotkania, dyskusje, projekcje filmów. Działa także
awangardowy Teatr Chłodnica, którego współtwórcą jest Rafał Rutkowski. Wyjątkowa,
rodzinna atmosfera miejsca przyciąga tutaj licznych artystów, którzy często
zaczynali swoją karierę właśnie tutaj. Chłodna 25 to otwarte na oddolne
inicjatywy centrum kultury niezależnej i debaty obywatelskiej. Kawiarnia zawdzięcza
swój ogromny sukces przede wszystkim pomysłowości właściciela, Grzegorza
Lewandowskiego, który widzi działalność lokalu w kategoriach organizacji pozarządowej.
Funkcja komercyjna, jest tylko niezbędnym dodatkiem do misji jaką chce spełniać.
Jak sam podkreśla, kluczowy dla niego jest dialog, a za cel stawia sobie pracę
na rzecz rozwoju dzielnicy.
Plan B/Powiększenie - nastawiony głównie na promocję muzyki awangardowej. Odwiedzają
go najwybitniejsi artyści z kręgów niezależnego jazzu, elektroniki i
eksperymentu. Oprócz tego, lokal oferuje spotkania i wykłady o różnorodnej
tematyce, warsztaty, pokazy filmów, wydarzenia literackie i teatralne. W bardzo
krótkim czasie zyskał sobie wysoką pozycję wśród organizacji sektora kultury
oraz dużą siłę oddziaływania nie tylko w Warszawie. Miejsce współpracuje przy
większych projektach takich jak Dekonstrukcja oraz festiwal Lato Filmów w
Warszawie.
Bardzo cenną inicjatywą jest platforma wrszw.pl, zbierająca
wydarzenia kulturalne 37 klubokawiarni, 30 organizacji i grup, 11 teatrów i kin
oraz 17 galeri, muzeów i instytucji, w formę czytelnego przewodnika i
kalendarza.
Oprócz opisanych przeze mnie miejsc,
prężnie działają także: OSiR, Między Nami, Solec 44, PKP Powiśle, Kafeteka, Kępa
Cafe, Tawerna Tuż za horyzontem, Tarabuk, Szczotki Pędzle, Obiekt Znaleziony,
Plac Zabaw, Zwiąż mnie i wiele innych.
Raporty
Kawiarnie prowadzące działalność
kulturalną nazywane często „klubokawiarniami” to zjawisko istniejące w Polsce
zaledwie od kilkunastu lat. Zwłaszcza w ostatniej dekadzie ich ilość gwałtownie
wzrosła i stały się ważnym elementem tkanki miejskiej. Dlatego coraz częściej
zwraca się na nie uwagę i podkreśla ich dużą rolę. Ciągle jednak badań
bezpośrednio na temat klubokawiarni jest bardzo niewiele, dlatego uzupełnię
informacje o inne, cenne raporty ocierające się o ten problem:
•
Raport
z X spotkania Forum Kraków na temat klubokawiarni tu
•
Kultura
lokalnie. Między uczestnictwem w kulturze a partycypacją w zarządzaniu tu
•
Raport
o stanie marketingu miejsc tu
Na początku lutego Fundacja, Pracownia Badań i Innowacji Społecznych
„Stocznia” dostał grant na zrealizowanie badań „Kawiarnie Kultury. Diagnoza”. Z
niecierpliwością czekam na wyniki.
Próba definicji pojęcia "klubokawiarnia"
Na początku lat
dziewięćdziesiątych, w Polsce zaczęły powstawać kawiarnie będące z jednej
strony niepublicznymi instytucjami amimacji kultury, a z drugiej prywatnymi
przedsiębiorstwami sektora kultury łączące cele komercyjne z prężną działalnością na rzecz kultury. Zyskały one z czasem miano „klubokawiarni”.
Organizowane są w nich koncerty, wystawy, spotkania z autorami, warsztaty,
pokazy filmowe, spektakle, wykłady i dyskusje. Inicjatywy te mają najczęściej
charakter niszowy i niekomercyjny, wspierają młodych, nieznanych artystów. Duża
część tych przedsiębiorstw spełnia również ważne funkcję społeczne, dzięki
pobudzaniu dyskusji obywatelskiej.
Kluczowy dla nowej formy kawiarni jest także pomysł na wyjątkowy klimat miejsca.
Coś, co sprawia, że ma ona konkretny, rozpoznawalny wizerunek. Tą rolę może pełnić profil: np. lokal z jedzeniem
wegetariańskim i warsztatami dotyczącymi zdrowia, jogi lub też organizujący
wydarzenia dla dzieci. Innym rozwiązaniem jest skupienie się na wystroju wnętrza.
Niektóre kawiarnie, nierzadko połączone z galeriami sztuki, zaskakują niezwykłym
oraz niekonwencjonalnym designem. Koncepcji na to jak urządzić i zaplanować
aktywność kulturalną znajdziemy niezliczoną ilość. Dlatego właśnie ciężko jest ująć
zjawisko klubokawiarni w sztywne ramy oraz podzielić na nurty. Sprawia to, iż
jedną z jego głównych cech jest właśnie różnorodność,
odnosząca się również do wewnętrznej organizacji i aktywności przedsiębiorstwa.
Istnieją oczywiście kawiarnie nastawione głównie na jeden rodzaj projektów. Można
mówić o lokalach bardziej impresaryjnych lub animacyjnych, grupować je według
przeważającego profilu na: muzyczne - klubowe, filmowe, designerskie, dla młodych
mam, księgarnio-kawiarnie. W przeważającej większości jednak, granice się
zacierają, gdyż spektrum oferowanych wydarzeń jest ogromnie szerokie. Są to
najczęściej miejsca o charakterze hybrydowym,
zrzeszające pod jedną nazwą wiele wartościowych inicjatyw. Właściciele zakładają
fundacje i stowarzyszenia, prowadzą także księgarnie, wydawnictwa, tworzone są
autorskie gazety oraz teatry. Również wizja gastronomiczna staje się jeszcze
bardziej kompleksowa. Coraz częściej, nie podaje się nie tylko kawy i wyrobów
cukierniczych, ale też dania obiadowe, lody i alkohole. Naczelną zasadą nowej
formuły lokalu, znajdującej się na przecięciu sfery prywatnej i publicznej jest
więc innowacyjność rozumiana wg. E. Okoń-Hrodyńskiej jako „proces
polegający na przekształceniu istniejących możliwości w nowe idee i
wprowadzeniu ich do praktycznego zastosowania”. Wiele
z pomysłowych, nowatorskich rozwiązań wdrożonych w tych miejscach, świetnie
sprawdza się jako strategia marketingowa.
Ze względu na
pluralizm aktywności oraz form organizacyjnych w ramach nowej formy kawiarni,
myślę, że zasadnym było by ujęcie tego rodzaju przedsięwzięć szerzej, jako „kawiarni
kultury”. Pojęcie „klubokawiarnia” bowiem, implikuje od razu istotną rolę
muzyki w misji danego lokalu. Najczęściej, są to miejsca, w których oprócz
wielu innych działań kulturalnych urządza się także koncerty. Nie jest to ścisły
termin, ponieważ używa się go także w znaczeniu ogólnym, jakie zastosowałam w
powyższym opisie, w odniesieniu do nowego zjawiska kawiarni angażujących się w działania na rzecz kultury, ale
też tych, które nie mają w swojej ofercie wydarzeń muzycznych. Trzeba jednak
wyodrębnić z tego grona tzw. „księganiokawiarnie”, gdzie prowadzi się przede
wszystkim aktywność wydawniczą, księgarską. Połączenie tych aspektów, nawiązuje
silnie do tradycji literackich kafejek, zwłaszcza w okresie belle epoque, ma więc
nieco inną tradycję. Powyższe rozróżnienie, zostało zaproponowane w celu uporządkowania
omawianego materiału i nie jest ono niezmienne, gdyż istnieje wiele przykładów łączenia
ze sobą klubokawiarni i księgarniokawiarni. Opisane przeze mnie główne cechy
zjawiska odnoszą się jednak do obu rodzajów, a różnice zależą przede wszystkim
od tego jak zdefiniuje się podstawową misję, co implikuje później odpowiednie
modele organizacji i zarządzania.
Subskrybuj:
Posty (Atom)